هفت بیتی ها
***
نَدوُمِّهْ مِهْ جٰانْ جِدٰا بُونی بِهْ مِهْ چیرْ
بَسُوتِهْ مِنِهْ دِلْوُ کِبٰابِهْ چُونْ طیرْ
مِنْ شِهْ دَرْدِ عِشْقْرِهْ وینهِ کِهْ بَووِمْ تیرْ
تِهْ دِلْرِهْ کِهْ (ذره) رَحْمْ نییِهْ وینهِ بَووِمْ میرْ
کی گِتْ بُو بِهْ سٰالِ گِرْدِشْ، شٰالْ بَووهْ شیر؟
کی گِتْ بُو کِهْ لَلْ به اَژْدِهٰا بَووهْ چیرْ؟
خَرگُوشْ پَلِنْگِ پِشْتْ هِرِسْتٰا کِنِّهْ سیرْ
کُو کِهْ وَچِهْ بٰازْرِهْ خِرْنِهْ، هٰانَووُ سیرْ
آهُو بِهْ خِتٰا دیمِهْ مَسْ هُورِسْتٰادیرْ
سیمْ طَبَقْرِهْ سِکِّهْ دَچیِهْ خیرْ خیرْ
کُحْلْ بَرْ سَرِ یٰاسَمِنْ هِشِنْدیِهْ شیرْ
خِتٰا بِهْ خِطٰا چینْ بِکَشی دِلٰا زیرْ
چیرِهْ مٰاشٰالّا مُونِّهْ کِلٰاسِنّی نیرْ
یٰا سِرْخِهْ گِلِ سَرْ بِکَشیْ مِشْکِ شیرْ
ای جانان! نمیدانم چرا از چهرهی من (از بَر من) جدا میشوی؟! / دل من از هجران سوخت و همچون پرنده بریان شده است
من بایستی تیر (آماج) درد عشق خود شوم / دل تو را که (ذرّهای) رحم نیست باید کشته شوم
که میگفت که به گردش سال، شغال شیر شود؟ / که میگفت که پشّه بر اژدها چیره میگردد؟
[چه کسی میگفت] خرگوش پشت پلنگ ایستاده و تماشا میکند (سیر میکند) / [و] جوجهی کبک، باز را میخورد و سیر نمیشود
آهو را دیدم که در ختا دیرزمانی است مست ایستاده بود / طبق نقره را از سکّه انباشته بود
بر روی یاسمن خود، چشم سرمهکشیده و موی فروریخته را نمایان کرد / و در روی چهره به خطا، زلف دلآزار را فروهشت
چهره، ماشاءالله مانند خورشید نورافشان است / یا بر روی گل سرخ، مشک تر و تازه مالیده است
***
اونْ حالْ که خِدا اُو کِرْدِهْ آدِمِ خاکْ
مِهْ گِلْرِهْ خَمیرْ هٰا کِرْدِهْ ته غَم وُ واکْ
سَیْلِ دِ چِشْ مه اَنْدی بیُورْدِهْ خاشاکْ
که خارِ مُژِهْ دَوِسِّهْ مه دیدهْ چاکْ
مه دِریویِ دِلْ هرگه که بییِهْ کُولاکْ،
تَرْسِمِّهْ یارِ سَرْ، سَرْنِگُونْ بَوِّه خاکْ
کافورْ بَزوئه تَنْرِهْ، اوُ نکنّه پاکْ
چٰادِرْ دَکِشی سَرْرِهْ، مه سینهْ بُو چٰاکْ
مِرِهْ چوئی اسبْ وَنِنْ، وَرِنْ سویِ خاکْ،
اوُن مَحلّْ تنه عِشقْ به مه جانْ نَوّه پٰاکْ
گِذِرْ بَکِرْدْ، مه ماه به کِلارویِ چٰاکْ
شه هر دِوَرِ زلفرِهْ دَرْآوَرِهْ پٰاکْ
فردا عَرصٰاتْ، ایزد شه هٰاکِنِهْ پٰاکْ
هَرْ کَسْ شَرْمْسٰارِهْ، سو آلِ جه دارْنه بٰاکْ
آنگاه که خداوند گل آدمی را میسرشت / گِلِ وجود مرا با غم و اندوه و بیم تو خمیر کرد
سیل دو چشمم آنقدر خاشاک آورد / که خار مژه به کلّی چاک و شکاف دیدهام را بسته است
دریای دل من، هرگاه که به کولاک آید، / میترسم که خاک بر سر یارم فرود آید (سرنگون شود)
کافور بر بدنش (اندامش) مالید آنسان که با آب پاک نمیشود / چادر بر سر خود کشید و قلب مرا چاک چاک کرد
اگر مرا به اسب چوبی (تابوت) ببندند و بهسوی خاکم برند / در آنهنگام هم عشق تو از جان من زدوده نمیشود
ماه من از پاره خشکی کلارود گذر کرد / تا هر دو سوی زلف خود را پاکیزه سازد
در فردای قیامت، ایزد خود [گناهان را] پاک کند / [زیرا] هر کس که شرمسار از گناه است، از پرسش باک دارد.
***
استا بیمه خینُو خرنْ با دِل تنگْ
ترسیمه تلاوَنگ بکنّه «تلاوَنگْ»
برُو منه خاکِ سَرْ، چیرهْ خُورِ رنگْ
نکنْ شه سَرِ می، نزنْ شه سینهْ سَنگْ
اُونطورْ هاکنْ وَنگْ، دشمنْ نشنوئه ته ونگ
تا اُونْ تنگهْ خاکِ دلهْ، دل نَوّهْ تنگْ
دَکتمه غریبی وُ دلْ مه بیّیه تنگْ
اُون داغ و فراقْ، حَسْرتْ بدامه شه چَنگْ
اَسْری که مه چشْ کَلْنهْ سوِنْ این رنگ
اُونْ وَرْ کَلْنهْ که وهْ نییه مه رَنگْ
تا اُو به دریویِ بنْ دَوُو یکی چنگ
حاشا کَسْ نَوا دُولتْ تنه اسبِ تنگْ
ته دُوسْتونْ به گیتی بَکَنّن کلّه ونگ
ته دشمنِ سَرْ دَچینمْ منْ هزار سَنگْ
ایستاده بودم و با دل تنگ خود خون میخوردم / میترسیدم که خروس هنگام «بانگ خروس» را آواز دهد
ای خورشید چهره! بر سر گورم بیا / موی سر خود را مکن، سنگ بر سینه مزن!
چنان آوازم ده که دشمن بانگ تو را نشنود / تا در آن تنگنای گور، دل من تنگ نشود
در غربت افتادم و دل من تنگ شد / حسرتا که آن داغ فراق را از دست دادهام
اشکی که از دیدهام بدین رنگ (خونین) فرو میریزد / برای آن میریزد که او همرنگ و انیس من نشد
تا مشتی آب در ته دریا باقی بماند / هرگز (حاشا) که دولت کسی به تنگ اسب تو نرسد
دوستانت به گیتی گُلبانگ شادی سر دهند / و بر سر دشمنانت هزار سنگ بنهم
***
امیر گنه: آهُو ره دیمه کَردهْ رَمْ
د زلفْ، د گِلْ سَرْ هونیا هزارچَم
د تازه نَرگسْ دارنه خُمارْ لَمالَمْ
بروُ دخشْ هادمْ که غَمْ مه بوّه کَمْ
چنگچی چَنّه زَنّی شه تارْ ره زیل و بَمْ؟
خُمارهْ چشموُنْ ره منْ سرمهْ دَکشمْ
الفْ اَنْدومْ دوستْ! بمردبیمه به ته غَمْ
مگرْ اَژدها سُونْ بَکَشی مرهْ دَمْ؟
خوئی خِشْ، نازه مجش دایم داشته چَمْ
بخونْ مرهْ شهْ چَمْ که مَجمْ به ته چَمْ
مه دیده ره ته یاسه نَمْ هاکرده نَمْ
ته جورْ کَشَمْ، ته رَنْجْ بَرمْ تا بییِه دَمْ
تا خورْ به کَیْهُونْ، اُو به دریو زنّه نَمْ
یاریِ من و تو، نَوُونهْ هچّی کَمْ
امیر میگوید: آهو را در حال رمیدن میدیدم / که دو زلف را بر روی دوگل خود با چین و شکن فروهشته
دو نرگس شاداب، انباشته از خمار و مستی است / بیاا تا دو بوسه بر آن زنم که از اندوهم بکاهد.
ای چنگزن! چقدر تار چنگ (ساز) را به زیر و بم مینوازی؟ / باید به چشمان خمارین تو سرمه بکشم
ای دوست الف اندام! به غم تو مرده بودم / مگر مانند اژدها مرا به دم خود کشیدی؟
خوشخوی و ناز روش، به من خو گرفته بود / [میگویم] مرا به روش خود بخوان تا به منش تو رفتار کنم
دیدهی من برای حرمان و آرزوی تو، اشکین شده، اشکین / تا نفسم برمیآید، جور و رنج تو را برمیتابم
تا خورشید به کیهان میتابد و در دریا نم آبی هست، / هیچ از دوستی من و تو کم نمیشود.
***
اوُنْ جامْ که جَمشید میبَخِرْد بی یکی دَمْ
از اوُنْ جامْ تِرِهْ سی نَوُوئه یکی کَمْ
نگینْ چه سُلَیمٰانی وُ جٰامِ چُون جَمْ
اَیْ جَمْ صفتْ! ته دولتْ دَمی نَوِّه کَمْ!
عیسیٰ دَمْ وُ یحییٰ قَدِمْ، مه دِلِ شَمْ!
یاربْ تنه دشمنْرِهْ فُرو وَرِه غَمْ!
رستمْ کِنِشْ، کٰاووسْ مَنِشْ، کیخُسرو چَمْ
گَردُونه تَخْتْ، فَرزوئِهْ بَختْ، زَمونه پَرْچَمْ
فلکْ بندهْ، دُولتْ زنده، دایِمْ بیغَمْ
فَتْح وُ ظفرْ یاربْ نَووُئِهْ تِرِهْ کَمْ
زَموُنِه نَووُ هرگزْ به ته چَمْ حٰاکِمْ
پشتْ در پشتْ به شاهی بَرِسی تا آدِمْ
هر کسْ که تنه خدمتْرِهْ کَجْ کَشه دَمْ
شُوئِه به دِرْیُو، او نَخِرِهْ یکی دَمْ
جامی که جمشید یکبار در آن شراب نوشیده بود / از آن جام برای تو از سی، یکی کم مباد
چون نگین سلیمانی و جام چون جم هستی /ای جمصفت! دولت و اقتدار تو دمی کم مباد!
ای عیسی نفس!ای یحیی روش! وای شمع دل من! / الهی دشمن تو را غم فرو ببرد!
ای رستمکنش، کاووس منش، وای کیخسرو آیین! /ای گردونه تخت، فرزانه بخت وای پرچم افراشتهی زمانه!
ای فلک بنده،ای دولت زنده وای همواره بیغم! / الهی گشایش و پیروزی از تو کم مباد!
زمانه هرگز بر آیین تو فرمانده مباد! / الهی پشت در پشت تا نسل آدم به شاهی برسی!
هر کس که از خدمت به تو کجروی و سرکشی کند / امیدوارم به دریا رود و دمی موفق به نوشیدن آب نشود
***
اگر که آتشِ جا، مه گُوشْتْ وُ ریجِنْ،
آنون که یاری کِنّنِهْ، دور وریجن
ته مَثِلْ نیکو مُونّنهْ، شیر اندیجن
شیرین لویی، تَنِ پاکْرِهْ شیر بریجن
هلالهْ به خوبیِ ته، گرها وریجن
قَبِلْتُ فَنَجَّیْتُ، جنوبْ شمالهْ ریجن
وَاَیْنَ تَدْخِلْنی، دایِم به کینْ سِتیجِنْ
فی حُسْنٍ وَ مٰا هِجْر، پیالهْ ریجِنْ
مَرْغُولِهْ بُتْ! ته بُورْکَمِنْ پیچنْ ریجن
مِشْکِ تر و کافورِهْ، وَنُوشِهْ پیچنْ
عَنْبَرِ اَشْهَبْرِهْ شهِ گِرْدِنْ دپیجِنْ
خِشْ صَنْعَتِهْ سی دِلْ به یک میدپیجنْ
دُردیمِهْ به لعل و حقّه پیچنْ ریجنْ
صَدِفْ دِهونْ، دُرِّ دَنْدوُنْ دِریجِنْ
اگر که با آتش، گوشت تنم را بریان کنند، / آنان که باید یاریم بکنند، به دور بگریزند
مَثَل تو به خوبی شیر اندوختن مینماید / شیرین لبی، تن پاک و شفاف تو را شیر بریزند (ریختهاند)
اگر تو را به خوبی (حدّ) لاله برشته (آتشین) کنند / و به جنوب و شمال بریزند، آن را پذیرفتم و رهایی یافتم
مرا به کجا وارد کردی، پیوسته به کینه با من ستیزه میکنند / در نیکی (به خوبی) و نه در دوری، پیاله را پر کنند
ای بت زلف پرشکندار! کمند بور تو پیچان و افشان است / مشک تازه و کافور و بنفشهی پیچان است
عنبر اشهب را به گردن خود پیچیدن (بپیچ) / هنر نیکویی است، سی دل (دلها) را به یک تار موی پیچیدن
مروارید را به لعل و حقّهی دهان پیچان و ریزان دیدم / صدف دهان و درّ دندان را با هم ریختهاند
***
عجب خشه که طالع کسیره یاره
هزار وله کار کنّه، دنی ورْ خاره
بیعیب به دنی خونن یکی خداره
مره ذرّه عیب، اینکه، دنیره یاره
نازنین دوست دل، لنگرمه اختیاره
زمین بیته لنگر، به یکجا قراره
دوستِ دلِ سَرْ، مه دکون عطّاره
بعضی چیزها که وینه، اونجه در کاره
دوستِ مجشگاه، هر صواح رو کناره
معجر بکته، سیم و زر پاک دیاره
مه چش هر شو دریوئه، یکجا قراره
نی نی به گردابْ، شیرین بئیته جاره
ونه هکردن فکر نهم سماره
عجب بیستون بساته این سماره
چه شگفتانگیز و نیکوست که بخت یار کسی باشد / اگر هزار کجروی کند، دنیا برایش نیکو خواهد بود
بیعیب در دنیا خدای یکتا را همی خوانند / ذرهای از عیب از دید من این است که انسان دنیاخواه باشد
دل دوست نازنین، لنگرگاه اختیار من است / زمین که لنگر انداخته، در یکجا استوار مانده است
سر دل (سینهی) دوستم دکّان عطاری من است / برخی از چیزها که لازم دارم، در آنجا موجود است
گردشگاه دوست من، هر بامداد در کنار رود است / روسریش فروافتاده، سیم و زرش هویداست
چشم من هر شب دریا و اشکبار و یکجا در انتظار است / مردمک به گرداب، نیکو جای گزیده است
باید آسمان نهم را اندیشه کرد / شگفتا که این آسمان را (خداوند) چگونه بدون پایه (ستون) ساخته است؟!
بازگشت به صفحه فهرست مطالب دیوان
پیوند به ویکی امیر WIKI AMIR