هشت بیتی ها
***
مِشْکْ بئیتِهْ دوُسْتِ گِلِهْ باغْ رِهْ هُوکِتْ
یٰا زَنْگی وٰا بِیٰارْدِهْ، گِلْ‌چینْ هُوکِتْ
اُنْمٰاهْ کِهْ مِنِهْ قِسْمِتْ بِهْ تِنِهْ روُکِتْ
دِچِشِ اَسْلی، کیلْ بَکِشی بِهْ روُکِتْ
اَیْ سَرْ بِهْ سُودٰایِ تِنِهْ مٰاهْ نُوکِتْ
اَیْ مِنِهْ رُوزِگٰارْ، بِهْ تِنِهْ دِلْ هُوکِتْ
اَیْ حَلْقِه‌یِ پیامُونْ سَرْگَرْدُونْ بِهْ کُوکِتْ
دِچِشِ اَسْلی، کیلْ بَکِشی بِهْ رُوکِتْ
اَمیر گِنِهْ تٰامِنِهْ رُوز روُ بِهْ تُوکِتْ
شِهْ سُوتِهْ کَهُودِلْ رِهْ نَدیمِهْ سُوکِتْ
کِمینْ بییِهْ رُوزْ کِهْ مِنِهْ چِشْ بِهْ تُوکِتْ
مِرِهْ روُیِ نٰالِهْ اَزْ دَشْتْ تٰا بِهْ کُوکِتْ
تٰا دِلْ بِهْ اُمیدِتِهْ، خَجیرِهْ خُوکِتْ
تٰا دِچِشْ مِنِهْ دوُسْتِ زَنْجیرِ مُوکِتْ
پَرْتوُ مٰاهِ مِنْ، دِلْ بِهْ تُو آرِزوُکِتْ
تِهْ غُصِّهْ مِنِهْ سُوتِهْ دِلْ‌رِهْ کَهوُ کِتْ
زلف مشکین، گلستان (چهره‌ی) دوست را فراگرفت / یا باد زلف مشکینی را برای گل چیدن (از گل‌رخ) آورده است
در آن ماه (هنگام) که بختم به‌سوی تو روی آورد / اشک چشمانم (از شدت شادی) چون جویبار بر رخ من جاری شد
باز سرم به سودای ماه نوی تو گرفتار شد / باز روزگارم، به دل تو مایل شد
باز چون «حلقه‌وار» سرگردان به کوی و برزن افتادم / و اشک چشمم چون جویباری بر چهره‌ام لغزان شد
امیر می‌گوید: تا روزگارم متوجه تو شد / ندیده‌ام که دل سوخته‌ی کبودم، روز روشنی به خود دیده باشد
کدام روز (چه روزی) بود که چشم من به سوی تو متوجه شد (خوی گرفت) / ناله‌ام از دشت تا به کوه پیچید
تا دلم به امید خوی نیک تو گرایید / تا دو چشم من گرفتار سلسله‌ی موی تو شد.
ای پرتو ماه من! دلم به وصال تو آرزومند شد / [ولی] اندوه بی‌وفایی تو، دل سوخته‌ی مرا کبود کرد
***
وَنوشِهْ خُو شِهْ سَرْ هُونیا کَهُوتاجْ
بَوِرْدِهْ مِهْ جهْ، هَرْ چی دٰاشْتِمهْ بِهْ تٰاراجْ
مِهْ بٰالٰا بِلِنْ دُوسْتِ خِجیرِهْ مِزٰاجْ
اِرْزنِهْ تِنِهْ خُوشْ (خِشْ) بِهْ دِ عٰالِمِ بٰاجْ
اَمیرْ گِنِهْ:ای گُوهِرْ مُونِگْ پِیوُنْ فٰاجْ
مِنْ کیمِهْ کِهْ شِهْ سَرْرِهْ نَد مِّهْ تِهْ پٰاجْ
تا دِچِشْ رِهْ سِرْمِهْ دَکِشی سُورِ تٰاجْ
اَسیرِ تِنِهْ چِشْمِهْ، فَغْفُوروُ لیلٰاجْ
زِبُونْ (زِووُنْ) کِهْ سِخِنْ گِنِهْ نِئیرْمِجِهْ مٰاجْ
بَسی (بِهْ سی) سَرْ بِهَرْ گُوشِهْ دَرْآیِهْ (دَرْانِهْ) آوٰاجْ
یِکی خَنْدِهْ (خَنِّهْ) شِهْ وَرْبَنِمِنْ (بَنِمٰا) خِشْ آوٰاجْ
تِهْ خَنْدِهْ بِسی خِنِهْ بَوییهْ تٰارٰاجْ
سی شٰاه وُ گِدٰا جُمْلِهْ دَرُونِ شُوی وٰاجْ
مِهْ شٰاهْ تُوئی، تِهْ دینِهْ مِنِهْ سَرِ تٰاجْ
تِهْ دیمْ نُوبِرِ مُونگْ وُ سُو آلْ بُویِهْ فٰاجْ
بِسْیٰارْ مَرْدِمِ خِنِهْ بَوییِهْ تٰارٰاجْ
بنفشه تاج کبود بر سر خود نهاده / و هر چه که داشتم، از من به تاراج برده است
ای دوست نیک‌سرشت و بلندبالای من! / بوسه‌ی تو به باج دوگیتی می‌ارزد / (بوسه‌ی تو برابر باج دو جهان است)
امیر می‌گوید:ای گوهر، ماهوش من! / من کیستم که سر به زیر پای تو ننهم؟
تا به دو چشم خود سرمه کشیده‌ای،ای همتای سروسای من / فغفور چین و لجلاج (لیلاج) اسیر فتنه‌ی چشم تو هستند
زبان که وسیله‌ی سخن‌گویی است، از من مگیر‌ای ماه! / بسی سر که به هر گوشه‌ای به آواز درمی‌آید
ای خوش سخن (خوش آواز)! خنده‌ی خود را آشکار کن (بنمای) / از خنده‌ی تو، بسی خانمان‌ها تاراج شده است
بسی (سی) شاه و گدا همگی در درون شب به دعاخوانی مشغولند / شاه من تویی، دین و روش تو، تاج سر من است
چهره‌ات مانند ماه نو و پیشانیت آشکار و نورانی است / (که بدان سبب) خانه‌ی مردم بسیاری تاراج شده است
***
یِکی نَظِرْ، مِهْ کَیْوٰانْ بَوِرْدی تٰارٰاجْ
تِهْ دُومْ دَرِمِهْ، مِهْ کٰارْ سٰاجِنّی بِسٰاجْ!
تِهْ مَسِّهْ چِشِ گُوشِهْ، مِنِهْ دِلِ لٰاجْ
زَنّی مِرِهْ تیر وُ مِنِهْ دِلْ کِنّی لٰاجْ
اِسْتٰا بیمِهْ شِهْ جٰانْرِهْ هِدٰا مِهْ تٰارٰاجْ
چِشْ هٰازُومِهْ تِهْ مَخْمِلْ وُ تِهْ سَرِ تٰاجْ
مُشْکِلْ کَسْ بِهْ تِهْ دوُمْ دَکِتْ، دٰارِهْ عِلٰاجْ
تِهْ دُومْ دِرِمِهْ، مِهْ کٰارْ رِهْ سٰاجِنّی، سٰاجْ!
زَنْگی دیمِهْ کِهْ سَرْرِهْ دَرْ اُورْدِ، بِهْ کٰاجْ
زٰاغِ مَرْگِهْ رُوزْ هَسْتْ و بِلْبِلِ ویلٰاجْ
عُود وُ چَنْگْ وُ چینی وُ پِیٰالِهِ‌ِیِ سٰاجْ
گِنِنِهْ: پَری اینِهْ کِهْ سَرْ هُونیٰا تٰاجْ
خُورْ تٰا وِنِهْ وُ شٰاهِ خِرٰاجِهْ تِهْ مٰاجْ
بِشْکِسْتِهْ بِهْ سُورْ کَمِرْ، کِهْ سُورِهْ یٰا کٰاجْ؟
زَنْگی سَرِ دَسْتْ دٰارْنِهْ پیٰاله‌یِ عٰاجْ
تٰا خینْ بَکِنِمْ قَیْ، بِهْ خوش (خِشْ) آوَرِهْ سٰاجْ
به یک نظر ستاره‌ی کیوان مرا به تاراج بردی / در دام تو هستم، کار مرا می‌سازی، بساز!
گوشه‌ی چشم مست تو در اندرون دل من جا دارد / به تیرم می‌زنی و دلم را پاره می‌کنی
ایستادگی کردم (ایستاده بودم) و جانم را برای تو به تاراج دادم / به چهره‌ی مخملین و تاج زلف تو، چشم دوخته بودم (چشم زده بودم)
مشکل است که کسی به دام عشق تو بیفتد و چاره‌ی رهایی داشته باشد / در دام تو هستم، کار مرا می‌سازی، بساز!
زنگی را می‌دیدم که از کاج سر درآورد. / روز مرگ زاغ است و عروسی بلبل
عود و چنگ و چینی و پیاله‌ی ساز (پیاله‌ی ساج) / می‌گویند: پری (حوری، فرشته) همین است که تاج بر سر نهاد
تا خورشید (چهره‌ی تو) می‌تابد، بوسه‌ی لب تو برابر خراج شاه است / کمر سرو چنان شکست که معلوم نیست سرو است یا کاج؟! (از نظاره‌ی بالای تو)
زنگی پیاله‌ی عاج را در اختیار دارد (سر دست دارد) / تا من خون برگردانم (قی کنم) و او خوشنود شود
***
گُوهِرْ گِلِهْ دیمْ، دُوسْتِ گِلُوئِهْ مِزٰاجْ
وٰاکِنْ صَدِفْ‌رِهْ تٰا به دَرْآیِهْ مَرْوٰاجْ
نُوسیمِهْ تِهْ نٰازِکْ بَدِنْ یٰا زَرِ سٰاجْ
مِهْ سَرْ تِنِهْ پیشکش، مِنِهْ خُونْ تِنِهْ بٰاجْ
دَرْمِهْ بِهْ دِوٰایِ دُوسْتِ خجیرِهْ مٰاجْ
وٰاسْتِرِ زِکٰاتِ مٰالْ دِخِشْ هٰادی بٰاجْ
تِهْ کِرْدِهْ مِنِهْ دَسْت و دِلْ کِهْ بَوی لاجْ
مَلْهَمْ دِلُویِ خِشِهْ، مِهْ دِلْ بَووِّهْ خٰاجْ
تٰا عَیْنْ‌رِهْ بِهْ کُحْلْ دَکِشی مِهْ سییُو سٰاجْ
بَی مَرْدِمِ دِلْ‌رِهْ بَوِرْدِهْ تٰارٰاجْ
دیمِ دِوَرِقْ گِلْ بِهْ گِلُو کَشی تٰاجْ
هِشِّنی کِلٰالِهْ عَنْبَرینْ بِهْ سِنْبٰاجْ
اِنٰارِهْ تِنِهْ مُونْگْ وُ خُورْ، مِهْ سییُو سٰاجْ
تِهْ نَدیینْ‌جِهْ، رَشْ مِهْ سَرْ آوَرِهْ کٰاجْ
تٰا هَمی مِنْ عٰاشِقْمِهْ تِنِهْ دَسْتِ مٰاجْ
تِهْ دُومْ دَکِتْ سی سر هُونیٰا بُوئِنْ مٰاجْ
ای گوهر گل‌سیما! دوست گلاب‌منش من! / صدف (دهان) را بگشای تا مروارید (دندان)، نمایان شود
بدن تو نقره‌ای تازه یا زر آرایش شده است؟ / سرم را پیشکش تو و خونم را باج و مالیات تو می‌کنم
از کردار تو، دست و دل من، پاره و دریده شد / مرهم آن،… توست که دل من با آن درمان (خوب) می‌شود
ای سیاه سازنده‌ی بخت من، تا به چشم خود سرمه کشیده‌ای / دلِ بسی از مردم را به تاراج برده است
روی تو چون دو برگ گل است که بدان گلاب ریختی / و زلف عنبرین فریبا را در آن به نمایش نهادی
روی چون ماه و خورشیدوش تو، مانند انار سرخ است،ای سیاه‌ساز بخت من! / به انگیزه‌ی ندیدن تو، اشک خونین من تا بالای کاج می‌چکد
همین که من عاشق دست‌بوس تو هستم / سی نفر در دام تو گرفتار شده، بدان بوسه می‌زنند
***
دُوسْتِ قَدْ نَشِنِهْ گِتِنْ سُورِهْ یٰا کٰاجْ
بَشِنِهْ گِتِنْ کٰانِ بِلُورِهْ یٰا عٰاجْ
اَمیرْ گِنِهْ‌ای سُورِهْ‌وَشِ گیتی سٰاجْ
تِهْ هَرْوَرِ خِشْ بِهْتِرِهْ عٰالِمِ بٰاجْ
اُونْ تِهْ حُسْن وُ خُوبی بَوِرْدْ یُوسِفِ بٰاجْ
سُودَکِتْ تِنِهْ سٰایِهْ سَرْ هُونیٰا کٰاجْ
نَرْگِسْ سَرْگِرْدوُنْ شُونِهْ بِهْ تِهْ تَنِ عٰاجْ
تِنِهْ کَمِّنِ ریزِشْ مِنِهْ سَرِ تٰاجْ
تِهْ نَرْگِسِ چِشْ فِتُنوئِهْ یٰا قَرٰاقٰاجْ
دِنْبالِهْ اَلِفْ بَکِشییِهْ دِقیقٰاجْ
یٰا کُحْلِهْ یٰا رَنْدِشِهْ یٰا کِهْ مِشْکِ فٰاجْ
نَرْگِسِ خِدَنْگْ تیرْ زَنِنْ، فٰاجْ هٰاکِنْ فٰاجْ
سُو آل مُشْتِری، نٰافِهْ مِشْکِهْ، سَرْوِ سٰاجْ
کَمُونْ بِرْفِهْ، دَسْتْ قًبْضِهْ وُ مییُونِهْ نٰاجْ
گُوشْ‌رِهْ دُرْ بِرٰازِنِهْ، سُویِ تَنْ‌رِهْ عٰاجْ
کَرْبْ، قَلْیُونِ مُوِّنِهْ کِهْ بَوُو خَمْ وُ کٰاجْ
بالای دوست را نمی‌توان گفت سرو است یا کاج / ولی می‌توان گفت کان (معدن) بلور است یا عاج
امیر می‌گوید:ای سروآسای گیتی آرای من! / بوسه‌ی هر رخ تو بهتر و ارزنده‌تر از باج جهان است
آن حسن و زیبایی تو از یوسف باج ستاند / سایه‌ی تو، روشنی بر سر کاج افکند
نرگس از (دیدن) بدن تو سرگردان می‌رود. / و ریزش و فروافتادن کمند زلف تو تاج سر من است
چشم نرگسین تو فتنه است یا ابروی مشکین تو؟ / دنباله‌ی الف را دو قیقاج کشیده است
یا سرمه یا رندش و یا مشک ناب (مشک‌فام) است / نرگس چشم تو تیر خدنگ می‌زند، آشکار کن، آشکار (هدف بگیر)
پیشانی ستاره‌ی زاوش، ناف مشک ختن، بالاسرو آراسته / ابروکمانی، دست قبضه‌ی شمشیر و کمر (میان) تو باریک است
گوش برازنده‌ی دُرّ است و روشنی و سپیدی بدن تو به شایستگی عاج / برآمدگی پستان تو مانند برجستگی است که خم و کج شده باشد
***
دَرْ آمُوویهٰارْ، وَلْگْ بَکِرْدْ گیتی سٰاجْ
بَوِرْدْ زِمِسْتُونْ، هَرْ چی دٰاشْتِمِهْ تٰارٰاجْ
هَلی بِهْ خِشی دَوِسْتِهْ چٰادِرِ عٰاجْ
اِنٰارْ بِهْ خِشِهْ سَرْ هُونِیٰا تُرْکِ تٰاجْ
اِسْتٰا بیمِهْ سی گِسْفِنْدْ هِدٰامِهْ تِهْ بٰاجْ
چِشْ هٰازُومِهْ تِهْ مَخْمِلْ دیمْ هٰاکِنِمْ مٰاجْ
مِهْ شیرینْ زِبِونْ دُوسْتِ خِجیرِهْ مِزٰاجْ
سَرْدِمِّهْ فِدٰا، گِسْفِنْدْ پِیُونْ بِهْ تِهْ بٰاجْ
هَمِهْ دِلْ تِنِهْ تیرْ بَخِرْدْ، کِنِّهْ آمٰاجْ
مِهْ زَخْمِهْ دِلْ‌رِهْ، نِمِکْ پٰاجِنّی بِپٰاجْ
مِهْ دِلْ بٰا تُوئِهْ، هَرْگَهْ دِگٰارْدِنِّهْ مٰاجْ
زَنّی تُو عِشْقِ تیروُ، نِدٰارْمِهْ عِلٰاجْ
کَیْ بُومْ بِهْ دِعٰا، دُوسْتِ اَبْروُ سییُو فٰاجْ
مِهْ زَخْمینِهْ دِلْ دیگِرْ نَکِرْدی عِلاجْ
اُونْ کُوکِهْ تِنِهْ چیرْ بَدی آدِمیزٰاجْ
سَرْگِرْدُونِهْ اُونْ کُووُ نِدٰارْنِهْ عِلٰاجْ
بهار فرا رسید، صفحه‌ی (گستره‌ی) گیتی، سبزه و برگ به بار آورد / زمستان هرچه داشتم به تاراج برده است
آلوچه به شادمانی چادر عاج‌گون پوشیده است. / انار، تاج تُرک بر سر خویش نهاد
ایستادگی کردم (ایستاده بودم) و گوسفند بسیار برای تو به باج دادم / چشم بر هم می‌زدم [منتظر ماندم] تا چهره مخملین تو را…
ای دوست شیرین زبان و نیک‌نهاد من! / سرم را مانند گوسفند فدایی، در راه تو به باژ می‌دهم
تیر تو به تمامی دلم خورده و آماس (ورم) کرده است / بر دل زخمینم نمک می‌پاشی، بپاش!
دل من با توست، هر گاه کژروی کند، / تو به تیر عشقش می‌زنی و چاره‌ای ندارم
ای دوست سیه ابرو، تا به کی دست به دعا باشم؟ / آخر دل ریش‌ناک مرا درمان نکردی!
ای آدمی زاده! آنکس که روی تو را دید / سرگردان آن روی است و چاره‌ای ندارد
***
کٰافِرْ وَچِهْ، پَیْکُونِ غَمْزِهْ بِروُ کِرْدْ
مِنِهْ کِشْتِنِ وَرْ، دِچِشْمُونْ سییُو کِرْدْ
هَرْ وَخْتی کِهْ زِلْفْ خِدْرِهْ پیچ وُ تُو کِرْدْ
مِهْ روُزْرِهْ سییُو وُ جیم وُ دٰال وُ وُو کِرْدْ
تِهْ مِشْکینْ کَمِنْ پِرْ سَر وُ مٰالْ‌رِهْ دُو کِرْدْ
مِهْ روُزْرِهْ سییُو وُ جیم وُ دٰال وُ وُو کِرْدْ
اُونْکِهْ مِهْ وٰا سِرّ دِتٰا عَقیقْ‌رِهْ نُو کِرْدْ
تُرْکی بِهْ یَغْمٰا اوُنْ نِکَرْدْ، تِهْ دِلُو کِرْدْ
نٰازِ سِرْمِهْ شِهْ مَسِّهْ چِشْ‌رِهْ سییُو کِرْدْ
دِتٰازِهْ نَرْگِسْ دیمِهْ، گِلِ سَرْخُو کِرْدْ
دِ زِلْفْ عَنْبَرْآسٰا بِهْ گِلِ سَرْ سُو کِرْدْ
تِهْ دِ زِلْفْ مِنِهْ روُشِنِهْ رُوزْرِهْ، شُو کِرْدْ
دِ کَمِنْ تِهْ رُورِهْ مِثْلِ مُونْگِ نُو کِرْدْ
مِشْکینْ کَمِنْ عٰاجِهْ گِرْدِنْ پیچ وُ تُو کِرْدْ
اَمیرْ گِنِهْ تِهْ لُوکِهْ نِبٰاتْ‌رِهْ او کِرْدْ
اَز اینْ کِهْ تِهْ لُو بٰا مِهْ لُو، لُو بِهْ لُو کِرْدْ
کافربچه، پیکان غمزه را آشکار کرد / برای کشتن من دو چشمان را سیاه کرد (سرمه کشید)
هر گاه که زلف خود را پیچ و تاب داد / هزار کس مانند من را خانه سیاه کرد
کمند مشکین تو جان و مال بسیاری را متلاشی کرد / روزگارم را سیاه و جد و (ج)، (د)، (و) = جیم و دال و واو)کرد.
ای آن‌که برای من دو لب عقیق‌گون را تر و تازه کردی / ترک، آن‌چنان به یغماگری نکرد که لب تو کرد
با سرمه‌ی ناز، چشم مست و خمارین را سیاه کرد / و دیدم که دو نرگس تر و تازه، بر روی گل (چهره) آرمیده‌اند.
دو زلف عنبرآسا و مشکین تو بر روی گل چهره‌ی تو روشنی بخشید / ولی این دو زلف تو روز روشن مرا به شب تار مبدل کرد
دو کمند گیسوی تو، رخسارگان تو را مانند ماه نو جلوه کرد / کمند مشکین زلف تو، بر گردن سپید پیچ و تاب خورد
بنفشه شبه سیاهرنگ تو را مانند مشک معطر ساخت / کمند عشق بر گردن سپید بلورین تو، پیچ و تاب خورد
امیر می‌گوید: لب تو که نبات را آب کرد / برای این است که لب تو با لب من، لب به لب کرده است.
تا زنجیر زلف تو به پیچ و تاب افتاد / روز روشن هزار عاشق را تبدیل به شب تار کرد
***
اَمیرْ گِنِهْ‌ای مَسِّهْ چِشْ مٰاهِ خٰاوَرْ
بی کِفْ نَووُئی، بَنْدِهْ کَتْ بُوئِمْ تِهْ وَرْ
مِرِهْ نییِهْ کِهْ «نا» بَوُوئِمْ بِهْ تِهْ دَرْ
تُو «هٰاوِشْتِهْ مُونْگْ» دَرْبییَمُوئی مِهْ سَرْ
اُنْطُورْ کِهْ مِهْ کٰارْ بَکِتْ بِنٰایِ تِهْ دَرْ
اینْ شییِنْ نییِنْ نییِهْ مِنْ دُومِّهْ مِهْ وَرْ
مَگِرْ اَرْمِنی بیمِهْ، گُرْجی وُ کٰافِرْ؟
مَگِرْ مُسَلْمُونْ نیمِهْ دَرْگٰاهِ دٰاوَرْ؟
مَگِرْ شُووُ رُوز سَنْگْ زُومِهْ کَعْبِهْ‌ی دَرْ؟
نَپِرْسِنی مِهْ جِرْم وُ گُنٰاهْ‌رِهْ آخِرْ؟
اِسْمٰاعیلْ صِفِتْ قِرْبُونْ اِمِّهْ بِهْ تِهْ دَرْ
اَگِرْ مِرِهْ پُوسْتْ بَکِنِّنْ پٰایْ تٰا سَرْ
زَکِرْیٰا سُونْ، اَرِّهْ بِلِنْ بِهْ مِهْ سَرْ
اُونْ مَحَلّ خِدٰا دُونِهْ نَشُومِّهْ تِهْ دَرْ
سُوزِّمِهْ بِهْ آتِشِ تِنِهْ دیمْ خِرْ
مِنْ بِرْمِمِّهْ تِهْ دٰاغ وُ خَلْقُونْ بِهْ مِهْ وَرْ
امیر می‌گوید:ای خمارین چشم،ای ماه خاور من! / بی کیف نمی‌شوی اگر بنده به درگاه تو بیارمم
سزاوار من نیست که برای خدمت به آستانت «نه» بگویم / تو ماه تمامی (بدر منیری) که بر سرم تابیده‌ای
آن‌گونه که بنای کار من به آستان تو حواله شده (افتاده) / می‌دانم که این رفتن و نیامدن، برای من نیست
مگر ارمنی، گرجی یا کافر بودم؟ / مگر به درگاه داور، مسلمان نیستم؟
مگر شب و روز به درگاه کعبه سنگ می‌زدم / آخر چرا جرم و گناهم را نمی‌پرسی؟ (نمی‌گویی)؟
اسماعیل‌وار به آستانه‌ی تو به قربانی می‌آیم / اگر که پوست مرا از پای تا سر بکنند
اگر مانند زکریّا، ارّه بر سرم بگذارند (به اره‌ام بکشند) / در آن هنگام، خدا می‌داند که آستان تو را ترک نمی‌گویم.
من به‌گرمی خورشید چهره‌ی تو می‌سوزم / من به داغ تو می‌گریم و مردم برای من
***
در ستایش حضرت علی (ع)
تُویی تِذَرْوْوُ کُوک‌وُ شَهْبٰازوُ کُوتِرْ
زِبَرْجَدوُ اَلْمٰاس‌وُ فیروزِه‌وُ زَرْ
تُویی خُوبُونِ مِصْروُ بُتٰانِ آزَرْ
چِهْ حُورْ چِهْ پَری نُومْ، تِهْ کَمینِه‌یِ دَرْ
تِهْ دَسْتِ مُبٰارِکْ، کَنِّهْ خَیْبَرِ دَرْ
تِهْ نُومِ مِبٰارِکْ زَنِّهْ سِکِّه‌یِ زَرْ
تَهْ نُورِ مِبٰارِکْ کِهْ مِعْرٰاجْ کَشِهْ پَرْ
خِدٰا جِهْ شٰاهی دٰاری، بِنُوکُومِهْ دَرْ
اَولٰادِ کٰاوُوسْ، شیرِ جَنْگی دِلٰاوَرْ،
یَلُونِ رُسْتِمْ، اِسْتٰانِنِهْ بِهْ تِهْ دَرْ،
دَوْلِتْ بِهْ تُو بَوِّهْ هَمْ اِقْبٰالْ تِهْ یٰاوَرْ
بِهْ تِهْ دَرْگَهْ شٰاهُونْ هُونِیٰا بُونْ شِهْ سَرْ
زُهْرِهْ تِهْ ثِنٰاخُونِهْ، مِرّیخْ تِهْ چٰاکِرْ
تِهْ حِشْمِتْ حَیْروُنْ بُوئِنْ فَغْفُوروُ قَیْصَرْ
اَمیرْ گِنِهْ: سَرْ دِمِّهْ دَرگٰاهِ دٰاوَرْ
هَسْتْمِهْ بِهْ دِلْ و جٰانْ مِنْ غِلُومِ حَیْدِرْ
تو تذرو، کبک و شهباز و کبوتری / زبرجد و الماس و پیروزه و زری
تویی مانند خوبان مصر و بتان آزر / چه حور و چه پری نام، کم‌ترین بنده‌ی درگاه تو هستند
دست مبارک تو، در خیبر را از جای می‌کند / به‌نام مبارک تو سکّه‌ی زر زده می‌شود (نام مبارک تو عامل سکه‌ی زر است)
نور مبارک توست که تا معراج اوج می‌گیرد / امیدوارم از جانب خداوند، پادشاهی به کام تو تازه و شاداب باد!
اولاد کاووس، شیر جنگی دلاور، / (پهلوانانی چون رستم) پهلوانان رستم، در آستانه‌ی تو به خدمت ایستاده‌اند
دولت به کام و بخت یاور تو باد! / و به درگاه تو، شاهان سر بر خاک نهند (نهاده باشند)
زهره ثناخوان و مریخ چاکر تو باد / از بزرگ‌واری تو فغفور و قیصر در شگفتی هستند
امیر می‌گوید: من سرم را به درگاه خداوند نثار می‌کنم / و به دل و جان بنده‌ی حیدر (علی) هستم
***
تِهْ مِهْرْوَرْزی دٰارْمِهْ، اَرْچِهْ بُوتِرِهْ عٰارْ
هَرْگِزْ گِلْ نچی کَسْ کِهْ بِهْ وی نَوی خٰارْ
اَمیرْ گِنِهْ: تِهْ عِشْقْ بِهْ دِلْ دٰارْمِهْ مِهْ یْارْ
تُو سَنْگِهْ دِلی، مِهْ نُومْ نَئیرْنی هیچْ بٰارْ
تٰا کَیْ بِهْ مِنِهْ سُوتِهْ دِلْ دٰارْنی آزٰارْ؟
مِنِهْ دِچِشْ‌رِهْ اُو بَوِرْدْ رُو بِهْ رُو آرْ (رودبار)
بِلْبِلْ بِهْ گِلْ عٰاشِقِهْ، مِنْ چیرِه‌یِ یٰارْ
بِلْبِلْ دِمٰاهْ نٰالِنِّه، مِنْ دٰایِمٰازٰارْ
دوُسْتْ هٰامِتْ اُونْسُونْ کِهْ هَسِّهْ آهویِ لٰارْ
جِلُو بَکِشی مِهْ کِشْتِنْ وَرْ بِهْ آزٰارْ
مَجْنُونْ صِفِتْ کُوکُو زَنُونْ دٰامِنِ غٰارْ
تِهْ سَنْگِهْ دِلْ‌رِهْ دَرْ نَئیرْنِهْ مِنِهْ زٰارْ
گَنْجِ وَرْبَسی رَنْجْ بَوِرْدْمِهْ بِهْ نٰاچٰارْ
هُوکِتِهْ مِرِهْ آخِرْ بِهْ اَژْدِهٰا کٰارْ
بِهْ گُلْشَن‌وُ گِلْ دٰاغْ بَئیتِمْ بَسیْ زٰارْ
گِلْ دَسْتِهْ بِهْ شِهْ پٰایی دَرْآوَرِهْ خٰارْ
به تو مهر می‌ورزم، اگر چه تو را ننگ باشد / هرگز کسی گل بی خار نچیده است
امیر می‌گوید: عشق تو را به دل دارم‌ای یار من! / اما تو سنگ‌دلی و هیچ بار نام مرا بر زبان نمی‌آوری
تا کی به من سوخته‌دل آزار می‌رسانی؟ / از دو چشم من آب به رودبار روان شد
بلبل عاشق گل است و من به چهره‌ی یارم / بلبل به مدت دو ماه می‌نالد ولی من برای همیشه‌ی عمر زاری می‌کنم
دوست آن‌سان راه می‌رود که گویی آهوی دشت لار است / خود را برای کشتن من به پیش آورده است
مانند مجنون کوکوزنان (نالان) در دامن غار می‌گذرانم / ولی زاری من در تو سنگ‌دل اثر نمی‌کند
ناگزیر برای دستیابی به گنج عشق، بسی رنج بردم / ولی عاقبت کارم به اژدها پایان پذیرفت
در گلشن و گُل بسیار زار دچار داغ عشق شدم / دسته‌ی گل، خار را از پای خود بیرون می‌آورد
***
امیر گِنِهْ: که حلقه‌یِ دالِهْ ته زِلْفْ
یا حلقه‌یِ سیمِ زرنگاره ته زِلْفْ
خِشبو ئه مگر مَشْکِ تِتاره ته زِلْفْ؟
مه ور مُوسِمْ لَیْل وُ نهاره ته زِلْفْ
درازْ کَمِنّ سامِ سوارِه ته زِلْفْ
زنجیرِ عدالتْ به قراره ته زِلْفْ
پلّه دچییِه به سونِ ماره ته زِلْفْ
هرمی که خراجِ قَنْدِهاره ته زِلْفْ
سیاهی مونند شویِ تاره ته زِلْفْ
نظر کرده‌یِ شاهِ جبّاره ته زِلْفْ
شیرینی یکی (مگر) قندِ خِرواره ته زِلْفْ
گر غمگینْ بَوِّمْ مه غَمْگُساره ته زِلْفْ
هرمی قیمتِ قارونِ ماله ته زِلْفْ
نظر کرده‌ی شاهِ جبّاره ته زِلْفْ
ونه بخرینم گرونبهائه ته زِلْفْ
عاشقْ مردمونْ‌رِهْ غَمْ فزائه ته زِلْفْ
امیر می‌گوید: زلف تو مانند دال تابدار است / یا مانند حلقه‌ی سیمین زرنگار است زلف تو
زلف تو مگر مشک تتار است که عطرآگین است / به نزد من (برای من)، مانند موسم شب و روز است زلف تو
زلف تو مانند کمند سام سوارکار است / و مانند زنجیر دادف مرتب و بقاعده است، زلف تو
زلف تو پلکانی شده و مانند مار چنبره زده است / هر تار موی آن برابر خراج قندهار است
در سیاهی مانند شب تار است زلف تو / و به‌روشنی مگر بر ابر آب زلال است زلف تو؟
زلف تو در شیرینی برابر یک خروار قند است / هرگاه که غم‌گین شوم، زلف تو غم‌گسار من است
هر تار موی تو برابر بهای ثروت قارون است / زلف تو نظرکرده‌ی شاه جبّار (خداوند) است
باید زلف تو را بخرم ولی گران‌بهاست / غم‌افزای مردمان عاشق است، زلف تو
***
لَیلی وَشْ به ته یٰاسه گیتمْ یکی مالْ
منْ اوُنْ کَشّمه روزْ، که مَجنونْ کَشی سالْ
اشکِ سرخْ، رویِ زردْ به نقاب کَشی آلْ
تا فاش نَووئه عشقْ، کَسْ ندونه مه حٰالْ
چینِ زلفهْ، کٰانِ مشکهْ یا خطِّ دالْ
یٰا سُنْبلهْ، سایه بَکردْ به گِل آلْ
مرغِ دلْ نَکْفهْ دُوِمْ زلفْ، دونه‌یِ خالْ
اینْ رَهزَنْ بَسی سَرْ بَورْدْ با خشه مالْ
ششْ سالِ خراجِ تُرکستُونه ته خالْ
هفتْ سالِ خراجِ هندُوستونه ته یالْ
اُویِ ظلماتْ که خضْر بَخردبی اُونحالْ
اوُنْ اُوره تُو دارنی به جنافه‌یِ چٰالْ
اون خُور که خجیره متهْ هَرْ سٰال تا سالْ
ته چیره بَدییهْ، دَسْتْ بدائه شه حٰالْ
گَرْ مرغْ به هوا سَرْ بلا کنّه و بالْ
خُوفْ دارنه تنه دُوم دَکفهْ پَر وُ بالْ
مانند لیلی از بهانه‌ی تو نشان و معیاری می‌گرفتم / من در روز آن رنج را می‌کشم که مجنون در سال می‌کشید
اشک خونین بر روی زردم نقاب سرخ می‌کشید / تا عشق من فاش نشود و کسی از حالم آگاه نشود
چین زلف، کان مشک یا خطّ دال است؟ / یا سنبل است که بر گل سرخ سایه افکنده است؟
مرغ دل گرفتار دام زلف و دانه‌ی خال نشود / زیرا این راهزن با دارایی خود بسی سرها ربوده
ارزش خال تو برابر خراج شش ساله‌ی ترکستان است / و گیسوی تو برابر خراج هفت ساله‌ی هندوستان است
آن چشمه‌ی ظلمات که خضر در آن‌هنگام از آب آن نوشید / آن آب را تو در فرورفتگی زنخدان خود داری
آن خورشید که سال به سال به زیبایی حرکت می‌کرد / چهره‌ی تو را که دید، حالت خود را از دست داد
اگر مرغ در هوا پر و بال بجنباند / می‌ترسد که پر و بالش به دام تو افتد
***
منْ صیدِ تنه دامِ پیچونْ بَووئمْ
اسیرِ گیسویِ پَریشونْ بَووئمْ
هندویِ تنه خالِ مییُون بَووئمْ
دیوانه‌یِ خالِ دل‌نشُونْ بَووئمْ
لیلیِ حُسنْ وٰاسرْ مجنونْ بَووئمْ
دامنگیرِ پاکیزهْ دامُونْ بَووئمْ
مُلازم ته مُلازمُونْ بَووئمْ
کمینهْ گدایِ آسْتونْ بَووئمْ
من عاشِق تِه بُویِ دهونْ بَووئمْ
طوطیِ تنه شَکِرستُون بَووئمْ
شیدایِ تنه سَرْوَروُون بَووئمْ
ته گُلْخَنِ آتشْ جهْ بیرون بَووئمْ
من واله‌یِ تاقِ اَبرونْ بَووئمْ
نثارِ مرْواریِ غَلْتُونْ بَووئمْ
خاکِ دَر وُ دست‌گیرِ دامُونْ بَووئمْ
کَفنْ سَرْ هائیتْ ته وَرْ مجنونْ بَووئمْ
۱٫ من شکار دام پیچان تو شوم
گرفتار گیسوی پریشان تو شوم
۲٫ پاسبان خال و میان تو شوم
دیوانه‌ی خال دل‌نشین تو شوم
۳٫ مجنون زیبایی تو لیلی‌وش شوم
دامن‌گیر پاکیزه دامان شوم
۴٫ نوکر نوکران تو شوم
کم‌ترین گدای آستان تو شوم
۵٫ من عاشق بوی دهان تو شوم
طوطی شکرستان تو شوم
۶٫ واله و شیدای سرو روان تو شوم
از آتش گلخن عشق تو رها شوم
۷٫ من واله‌ی خم ابروان تو شوم
نثار مروارید غلتان تو شوم
۸٫ خاک در و دست‌گیر دامان تو شوم
از کفن سر برآورده مجنون تو شوم
***
چنْ روزه ندیمه، دِل هُورستٰابی، غَمْ
وِنِهْ بَوینِمْ، غَمْ به دِلْ مه بَوِّهْ کَمْ
مه تاریکه دِلْ، سُو نکّنه به عالِمْ
پَری وَچِّهْ‌رِهْ کَشْ هٰائیتْ شه وَرْ دارِمْ
شُوکه دَکِتِهْ پِرْبُونه مه دِلِ غَمْ
دَبالِشْ منه شیرْ بُونه، مه چِشِ نَمْ
پَری‌وَچِه! شه دم‌ره بِهِشْتی مه دَمْ
تُو دونّی بَمِرْدْ، زِنْدِه نَوُونه آدِمْ
تا که صبحِ صادقْ، به دَنی دَمِهْ دَمْ
تا زنده بَوِّهْ، به وی نژادِ آدِمْ
تا گردشِ چَرخُ و فَلِکْ بوئه عٰالِمْ
ته عشقْ به منه دِلْ نَووئه هِچّی کَمْ
تا ایزدْ خمیرْ‌ها کرده خاکِ آدِمْ
مه خاکْ‌رِهْ به ته خاکْ بَکِتِّنی با هَمْ
ته عِشقْ‌رِهْ به مه دِلْ دَرْاِنگُوئه با هَمْ
اسانییِهْ مه جانْ که کَسْ‌ها کِنِهْ کَمْ
چند روز است که تو را ندیدم، دلم آکنده از غم شد / باید تو را ببینم تا غم از دلم کاسته شود
دل تیره‌ی من، در گیتی درخشان نمی‌شود / [باید] پری‌زاده را در آغوش گرفته، نزد خویش داشته باشم
شب که فرا می‌رسد، غم در دلم انباشته می‌شود / دو بالش من، از اشک چشمانم تر می‌شود
ای پری‌زاده! دم خود را به دم من نهادی / تو می‌دانی که آدم مرده، به دمیدن زنده نمی‌شود
تا که صبح صادق رستخیز به گیتی بدمد، / تا نژاد آدمی به آن زنده شود
تا که صبح صادق به دمی بدمد / تا که نژاد آدمی دارای زندگی است
تا گردش چرخ و فلک به گیتی برقرار باشد، / عشق تو از دل من هیچ کم نمی‌شود
تا ایزد خاک (گل) آدم را می‌سرشت، / خاک (گل) من و تو را در هم (بهم) کوبیده است
عشق تو را با دل من در هم افکند / جان من! اکنون کسی نمی‌تواند آن را بکاهد.
عشق تو را با دلِ من درهم کرده است (خداوند) / اکنون هنگام آن نیست که از جان من کاسته شود
***
بِلْ شه دَمْ‌رِهْ مه دَمْ، بدنْ دارمه بی دَمْ
عیسیٰ دَمِهْ ته دَمْ، مَرْ بَکِشْ به شه دَمْ
آتشْ به منه سینه زینگاله (زینگال از) ته دَمْ
ویلهْ، دَمِهْ، تَنْ بوتَه‌یِ زَرگِرْ، هٰادِمه دَمْ
دوُنس وُومْ به جِدایی، دل خَرِه اَندی غَمْ
شه جان جِهْ جدائی نَکِرْدْووُم یکی دَمْ
مردمونْ تنها سِخِنْ کِنِنْ هزار چَمْ
تا که بنده‌رِهْ شه خٰاطِرِ هٰاکِنی کَمْ
نازکْ بَدِنْ وَرْ سخن‌گو هَسِّه آدَمْ
بِلُورِهْ تنه تنْ که ندارنه آدم
تنه هرورِ زلفْ بَکشی هزار چَمْ
کی مِجِهْ به ظاهِر که نِدارِهْ ته غَمْ؟
تابُونْ خُره ته دیمْ، که مره کَشِهْ دَمْ
گِلالِه وَرِقه، هرگه بَیِرِهْ شُونَمْ
شُوکه بی تُومه، غَمْ به دِلْ مه نَوّه کَمْ
ته غَمِهْ که مه دِلْ بَکَشی مُدامْ لَمْ
دم خود را به دمم بگذار که بدنی بی‌جان دارم / دم تو عیسایی است مرا به دم خود بکش (جان ببخش)
از دم و نفس تو، آتش در سینه‌ام چون زغال است / فریادم دم است، تنم بوته‌ی زرگر است، دم میدمد
اگر می‌دانستم با جدایی دلم این‌همه غم می‌خورد / از جان (جانان) خود یکدم جدایی اختیار نمی‌کردم
مردمان در تنهایی هزار جور سخن می‌گویند / تا که بنده را از خاطر خود بکاهی
مردم با تو هزار گونه سخن می‌گویند / تا بنده را از نظر خود کم کنی
آدمی برای بدن نازک و ظریف، سخن‌ور است (طبع آدمی در کنار زیبارویان گویا می‌شود) / تن تو بلورین است که آدمی مانند آن ندارد
به هر سوی زلف تو، هزار پیچ و خم کشیده است / چه کسی می‌زید که آشکارا غم تو را نداشته باشد؟
روی تو مانند خورشید تابان است که مرا هر دم به خود می‌کشد / و مانند برگ گل لاله است، هر دم که شبنم بر آن نشیند
شب که بی‌تو هستم، غم از دلم کم نمی‌شود / غم توست که دل مرا به رنج و الم کشیده است
***
ته چیرهْ بَدی خور به جهانْ آموئنْ
خور و مُونگْ به ته دُومْ دَکتْ، گُوم بَوُوئنْ
خور و مُونگْ به گیتی شیینْ وُ آموئنْ
نَورَدْ کس به ته جا وُ نَشونْ نگُوئنْ
حوری و پری پاکْ به ته دَر آمُوئنْ
خالْ مشکِ گلُویِ سَرْ، نَشُون اَنْگُوئنْ
زَرُ و سیم ره ته عاجهْ گردنْ هازْ مُوئنْ
مثْلِ تو نییه کَسْ که نَشُونْ بَگُوئنْ
سیم و زر ره ته عاجه گردن اَنْگُوئنْ
هر کَسْ که بدی ته چیره، ماتْ بَوُوئنْ
ته چیره خُورْره مُوننْ، بیرون آمُوئنْ
مشکیْ به تنه دَرْ دَکتْ، بُو اَنْگُوئنْ
اَیْ گوهرِ نومْ ره به زبُونْ اَنگوئنْ
اَیْ ناوُکِ تیرره منه دلْ بَزُوئنْ
شهرِ مَرْدمُونْ شه سخنون پرْ گُوئنْ
مرهْبه منهْ مَرْگ بهلنْ، بَشُوئنْ
خورشید چهره‌ی تو را دید و به جهان تابید / خورشید و مامه به دام تو افتادند و گم شدند
خورشید و ماه به گیتی می‌آمدند و می‌رفتند / (طلوع و غروب می‌کردند) نیارد کس که جای تو را یابد و نتوانند نشانی تو را گفتن
حوری و پری همگان به درگاه تو می‌آمدند / خال مشکین را بر سر گلاب، نشان نهاده‌اند
زر و سیم را با گردن سپید تو می‌آزمودند / کسی ماننده‌ی تو نیست که از او نشانی بگویند
نقره و زر را به گردن تو افکندند / هر کس چهره‌ی تو را دید مات و مبهوت شد
چهره‌ی تو مانند خورشید به هنگام سر برآوردن است / مشکی به در خانه‌ی تو پاشیده شد که عطر می‌پراکند
باز نام گوهر را بر سر زبان‌ها انداختند / و باز ناوک تیر را بر دل من نشانه رفتند
مردم شهر از خود سخن بسیار می‌گویند / مرا به حال مرگم بگذارند و بروند
***
صَنعونْ صفتْ ترسا وَچه رهْ بَدیینْ
خَمْر بَخردن وُ مَصْحَفْ بَسوجنّیینْ
زُنّارْ دَوسّنْ وُ خوکْ (خی) چرا ئنّیینْ
سی‌وار بهتر که ناکِسن مهرورزیینْ
میمونْ بئیینْ، یا که عَنْترْ (اَنْترْ) بئیینْ
کشیینْ زنجیرْ گردنْ، رهانئیینْ
شه دوستِ رقیبْ ره به شه چشْ بدیین
سی‌وار بهتر که ناکِسن مهرورزیینْ
کِچّکْ(کرْچکْ) بئیین، دایم هوا دئیین
به بُوردنِ چینّکا دِچٰارْ بئیین
یا پیرهْ زنونْ شه دلْ براجنّیینْ
سی‌وار بهتر که ناکِسن مهرورزیینْ
یا خوکْ (خی) بَئیینْ وُ ویشه چگالنّیینْ
کِشتی بِشکسِّنْ، دولتْ دِریُؤ شنّیین
سیمرغِ پیُون، هرگزْ آدمْ ندیینْ
سی‌وار بهتر که ناکِسن مهرورزیینْ
۱٫ چو صنعان، دختر ترسای دیدن،
ورق را سوختن، مُل را چشیدن،
۲٫ شدن زنّاری، خوکان پروریدن،
«به نزد من هزاران بار بهتر» که ناکس را به مهر خود گزیدن
۳٫ شدن میمون و چون انتر چمیدن،
کشیدن غل به گردن، نارهیدن،
۴٫ رقیب یار خود با چشم دیدن،
«به نزد من هزاران بار بهتر» که ناکس را به مهر خود گزیدن
۵٫ چنان شهباز در پرواز بودن،
به صید جوجگان دمساز بودن،
۶٫ به پیر زال، دل هم‌راز بودن،
«به نزد من هزاران بار بهتر» که ناکس را به مهر خود گزیدن
۷٫ شدن چون خوک و خاک بیشه کندن،
شکستن کشتی و دولت فکندن،
۸٫ چو سیمرغ آدمی هرگز ندیدن،
«به نزد من هزاران بار بهتر» که ناکس را به مهر خود گزیدن
«م.م. روجا»
***
سَلوُمْ منه مَسّه چش وُ دیده‌یِ سو!
منْ کیْمه به ظاهرْ که سَلوُمْ کَنی تو
منْ ته قَدِم گَرْدمهْ، ته مه چشمِ سو!
حَیْف بُو قَدِمْ گرد رهْ سَلوم کِنی تو
من بٰا ته تمٰا داشتِمهْ، مه چشمِ سو!
اندکْ اندکْ مه خاطر نیازاری تو!
راستْ گتنهْ دُونا مَرْدمْ، کیمیاخو
دلْ به دلْ چراغهْ، د پَلی کَنّه سو
مَقْصُودِ منهْ عشقِ تهْ، کیمیاخو
گَرْ اینطورْ نَوُوئمْ، کُورْ مه زیستْ یکی رو
دایمْ همه‌ی دنی بیِیهْ، شهْ‌ای بُو
هرگزْ کَسْ نَدی آدمْ به خوبیِ تو
امیر گنه: ته ندییِنْ مهْ مُونگِ نو!
پُوسْت به تن بکاستهْ، سُونِ گُویِ بی‌جو
نَدُومهْ مجالْ کَیْ بو، منه چشمِ سو!
ته وٰا سُوزْمهْ تا بَرْسه چشْ به تو
سلام‌ای خمارین چشم و‌ای نور دیده‌ی من / من به‌ظاهر کیستم که تو مرا سلام می‌کنی
من گرد پای تو هستم و تو نور چشم منی / ظلم است که به گرد پای خود سلام کنی
من خواهان تو بودم‌ای نور چشم من! / اندک اندک خاطرم را میازار!
مردم دانای کیمیامنش راست گفته‌اند: / دل به دل مانند چراغی است که از دو سو می‌درخشد
ای کیمیاخو! مراد من عشق تو است / اگر این‌گونه نباشم، حتی یک‌روز زیستن را می‌خواهم چه کنم؟
جهان همواره برقرار بوده و باز هم خواهد بود / ولی هرگز کسی آدم به خوبی تو ندیده است
امیر می‌گوید: برای ندیدن تو‌ای ماه نو من! / پوست تنم مانند گاو بدون جو (علوفه) کاسته است
نمی‌دانم زمان وصال کی باشد،ای نور چشم من! برایت می‌سوزم تا دیدارم به تو برسد
***
چی دولتهْ کهْ خنه دَریم بیامو
یا اُونْ ماههْ که شُو به دنیم بیامو
فرشْتُوئه، از عَرشِ برینْ بیامو
یا یَعقُوبه که یُوسفه وینْ بیامو
اَمرُو به گُل‌زارْ آهوی چین بیامو
گردِ گلهْ باغْ، مشکِ پرْچینْ بیامو
د زلفْ د کاکِل چینْ به چینْ بیامو
من عاشقِ اُونْ زلفمهْ پرچینْ بیامو
پَری پیکر وُ زهره‌جبینْ بیامو
بازِ وَچُوئهْ که قَهر وُ کینْ بیامو
طوطی وَچُوئه جانِب چینْ بیامو
خدا دُونّه مهْ دَرْدِ حکیمْ بیامو
اَئی خُور و مونگِ هم‌نشینْ بیامو
پَری پَیکَرْ وُ زُهرهْ جبینْ بیامو
شاهِ مردمُونْ، تختِ زرّینْ بیامو
ستاره به ته نقشْ به زمینْ بیامو
چه دولتی است که به درون خانه آمد؟! / یا آن ماه است که در نیمه‌ی شب تابیده
فرشته است که از عرش برین آمد / یا یعقوب است که برای دیدار یوسف آمد
امروز به گُل‌زار، آهوی چین آمد / به گرد باغ گل، زلف سیاه پرشکن آمد
با دو زلف و دو کاکل شکن درشکن آمد / من عاشق آن زلف پرشکنم که آمد
پری پیکر و زهره جبین آمد / گویا بچه‌ی باز است که با قهر و کین آمد
جوجه‌ی طوطی است که از جانب چین آمد / خدا می‌داند که پزشک درد من آمد
باز هم هم‌نشین و انیس خورشید و ماه آمد / پری پیکر و زهره جبین آمد
پادشاه مردمان و تخت زرّین آمد / ستاره به نقش تو به زمین آمد
***
یارون پرچ بوینین به انجیله داره
یا سرخه گِلِ غنچوئه نو ویهاره
یا غالیه گِلْ گِلْ دِشنّیه داره
یا مخمله که دوش دره مه خون‌کاره
هرگه که سری خونّه، صدای یاره
مه سوته دل غم‌ره ورنه کناره
مه دل حلقه ره مونّه فری کناره
تا دس نزنّی حلقه بزار نناره
چن روزه که من دیدار ندیمه یاره
همینه که مه دیده‌ره خون بواره
یکوار دیگر چیره بوینم یاره
دِ بال‌ره گردن بیورم شه خون‌کاره
دل ترکنه مه، گِنْدِهْ پیون اناره
چش بِرْمِنِهْ مه، وارش پیون ویهاره
زمستون مه چش، همیشه بواره
عجب چشمه که بی او، تن و سر داره!
یاران! چتری و شکوفا شدن درخت انجیر را بنگرید / یا غنچه‌ی گل سرخ موسم نوبهار است
یا عطر خوش‌گل موی یار است که آن را فروافکنده دارد / یا مخمل است که بر روی دوش یار خون‌کار من قرار دارد
هرگاه که آواز یار من از سرای برآید / غم از دریای دل سوخته‌ی من به کنار می‌رود
دل من مانند حلقه‌ی (سلسله‌ی) در فریدون‌کنار است / تا بدان دست نزنی فریاد نمی‌زند (زار نمی‌نالد)
چند روز است که من دیدار یارم را ندیده‌ام / برای همین است که از دیده‌ام خون می‌بارد
] یک‌بار یدرگ چهره‌ی یارم را ببینم / و گردن یار خون‌کارم را بین دو بازویم بنهم
دل من مانند انار پوسیده می‌ترکد / چشم من مانند ابر بهار، می‌بارد
زمستان چشم من همیشه می‌بارد / شگفت چشمی است، اگر بی‌اشک، وجود داشته باشد (تن و سر داشته باشد)
یا سرخه گِلِ غنچوئه نوویهاره
یا غالیه گِلْ گِلْ وشنی ویهاره
یا مخمله که دوش دره مه خون‌کاره
یارون وچه‌ره بوینین انجیله داره
۱٫ با غنچه‌ی گل سرخ نوبهار است / یا غالیه بوی زلف است که چون گل بهار فروپاشانده است
۲٫ یا مخمل است که بر دوش خون‌کار هشته / یاران فرزند (جوانه‌ی) درخت انجیر را توجه کنید
***
طوبیٰ قَدّهْ مه دوست و عقیقهْ لوئه
سو آلْ خورهْ، دیمْ مُونگِ چهارْدَهْ شوئه
دْ تا مَستهْ آهو گلهْ باغْ به خوئه
اُونْته چشهْ که مه کشتنْ وَرْ، سییوئهْ
ته لو و دهُونْ، جایْ ظلماتِ اُوئهْ
هر کسْ که تنه عشقْ نَرْسیهْ، کُوئهْ؟
ایْ بدیمهْ مه جان و دلْ ته گروئهْ
عاشقْ، سَر وُ مالْ، هَر چی دارنهْ به تُوئهْ
خاء، خشبوئهْ بویِ عرقْ ته، گلُوئهْ
عاشقْ، سَر وُ مالْ، هَر چی دارنهْ به تُوئهْ
را، رجائی خَشْ دارمه، دیمْ ته تیهوئهْ
دالْ، دایمْ منه جانْ دْ خِش گرُوئهْ
یوسفْ بدنهْ مه یارْ، عقیقهْ لُوئه
شیرینْ زوُونهْ دوستْ و براتهْ لوئهْ
لیلی‌وَشْ، من هم‌دمِ روز و شوئهْ
دْ بالْ به سرین و نَرگسْ مه کَشْ خُوئهْ
دوست من خوش‌قامت و عقیقین لب است / پیشانیش خورشیدوش، چهره‌اش چون ماه چهارده شبه است
دو آهوی مست، در گلستان تو آرمیده‌اند / آن چشم توست که برای کشتنم مشکین است (سرمه کشیده شده است)
لب و دهان تو، جای آب ظلمات است / کسی که به عشق تو نرسیده (گرفتار نشده) کجاست؟
بازدیدم که جان و دل من در گرو عشق توست / عاشق، سر و مال، هر چه که دارد، از آن توست
خ، بوی عرق تو چون گلاب خوش‌بو است / س، سرمه‌ی ناز است که به چشمان خمارین توست
را، رجا و امید نیکو دارم که چهره‌ی تو چون تیهو است / دال، (دایم) همواره جان من در گرو دو بوسه‌ی توست
بدن یارم یوسف‌آسا و لبش عقیق‌گون است / دوستم شیرین‌زبان و آزاده لب است
لیلی‌آسا، هم‌دم شب و روز من است / .
می‌گوید: محبوب من مانند لیلی هم‌دم و انیس روز و شب من است، دو بازوی من بالش اوست … .
***
زلفِ هندُو، آتشْ‌پرستْ یا زنّاره؟
یا طرّه‌یِ مشکینْ به گردِ عذارهْ؟
شوی قدره یا رنگِ لیلْ، ماهِ تارهْ؟
یا اَژْدرهْ که، هَرْ دَمْ گذرْ به لارهْ؟
وَرْنْ گَرْ به جنّت مرهْ، بی‌تهْ نارهْ
گَر وَرنْ به دُوزخْ، ترهْ دارمهْ خارهْ
یا قُوتهْ تنهْ لوُو قَندِ خروٰارهْ
گَرْ ایشِمْ ترهْ، مهْ زمسْتُونْ ویهٰارهْ
رُوبَندْ دَوْس مهْ آفتِ روزِگارهْ
حُسْنِ تهْ دلبَرْ، شَهْرْ هَمهْ جٰا دیارهْ
لَیْلی‌مَنشْ، حُوری‌روشْ، مهْ خُونکارهْ
دْ زلْفْ اَژدَرْآسا، آدمی بقمٰارهْ
مشکینْ طُرّه، سیمینْ وَرقْ سَرْ دیارهْ
یٰا سُنْبُله که هُو داشتْ دَشْتِ ختٰارهْ
یٰا صَفحه‌یِ گلْ، طَرْحِ مشکِ تتٰارهْ
یٰا به ملکِ چینْ، لَشگرِ زَنگْبارهْ
زلف هندو، آتش‌پرست یا زنّار است؟ / یا طرّه‌ی مشکین به گرد چهره‌ی توست؟
[زلف تو] شب‌قدر است، یا رنگ شب ماه تار است؟ / یا اژدهاست که هر دم گذارش به سوی دشت لار است؟
اگر به بهشتم ببرند، بی‌تو برایم آتشین است / اگر به دوزخم ببرند، چون تو را دارم، برایم نیکوست
لب تو چون یاقوت و برابر خروار قند است / اگر تو را نگاه کنم، زمستان من مانند بهار است
روبنده بسته، آفت روزگار من است / دلبرا، زیبایی تو در همه جای شهر آشکار و مشهور است
لیلی‌منش، حوری‌روش، خون‌کار من است / دو زلف اژدهاوش، آدمی را می‌دَرَد
طره‌ی مشکین بر برگ نقره‌گون چهره‌اش هویداست / یا چون سنبل است که در دشت ختا روییده است (دشت ختا را انباشت)
یا صفحه‌ی گُل، طرح مشک تاتار است / یا در سرزمین چین، لشگر زنگبار است
***
اوّل گمّه و آخر ذاتِ خداره
کریمْ و رحیمْ، قادرِ بی‌همتا ره
عجب عَیْشگٰاهْ بساته این دنیاره
تا خَلْقونْ بَویننْ، بشناسنْ خداره
اونْ شَرْویرهْماه که اولِ ویهاره
شَرْوتْ به صحرا، هشّنی قالی‌هاره
لَعْلُ و صدفْ و می‌کردمی میناره
هم‌دمْ وینه که گَشتْ بکنیم دنیاره
اون خَطّ که تنه گوش بن جا دیاره
مشکی رَنْدِشه یا دْ زلفْ یا دْ ماره؟
یا دْ شُوئه، گردِ روز، بُوو کناره؟
یا اَژدرْهْ که به گنجِ سَرْ، پاسداره؟
یا سنبلِ دسته، به دْ جا دیاره؟
یا دْ نیمهْ کرْدْبُونْ، نافه‌یِ ختاره؟
یا زاغه که گلهْ باغْ کنّه نظاره؟
یا زنگیه که مدامْ (به) گِلْ کناره؟
در آغاز و انجام، ذات پروردگار را یاد می‌کنم / آن بخشنده و مهربان و توانای بی‌همتا را
این جهان را زیست‌گاه شگفت‌انگیزی آفریده (ساخته) / تا آفریدگان بنگرند و خدا را بشناسند
در آغاز آن شهریورماه (تبری) که آغاز بهار است / گیاه به بیابان فرش گسترانیده است
لعل و صدف و می‌را به مینا می‌ریختیم / هم‌دمی باید که تا جهان را سیر کنیم
آن خط عذار که در بناگوش تو پیداست / رندش مشکی، دو زلف یا دو مار است؟
یا دو شب دیجور است که به گرد روز (چهره) کشیده شده / یا اژدهاست که بر سر گنج پاسداری می‌کند
یا یکدسته سنبل است که از دو جانمایان است / یا مشک نافه‌ی ختایی است که به دو نیمه کرده باشند
یا زاغ است که به باغ گل می‌نگرد / یا زنگی است که همواره در کنار گل قرار دارد
***
امیر گنه: طرّارْ طُرّه‌یِ خم چیه؟
اُونْ گنج و دیگرْ مارِ اژدَرْ دمْ چیه؟
اونْ کَمنْ اندازونِ خَماخَم چیه؟
یا چابُک سوارونِ دَسْتِ قمچیه؟!
غم چیه گردِ عالمْ لمالم چیه؟
شاهِ زنگبارْ زلفهْ، خَطِّ غَمْ چیه؟
آهووَرهْ بالاله گنهْ رَمْ چیه؟
خونْ مَرْدُمکْ دارْنهْ وُ چشِ غَمْ چیه؟
ژولیده کٰاکُلِ اَرْقم ارقم چیه؟
چشْ پلهْ بَورْدی، زلفِ خَمْ خَمْ چیه؟
زلْفُونِ دلهْ سلْسله‌یِ رَمْ چیه؟
گِلْ وَرقْ رهْ، حَوصله‌یِ نَمْ چیه؟
بشنُوسْمهْ زنجیرِ زلفْ، امّا خَمْ چیه؟
با منْ شَفقتْ داشتی، اسٰا کَمْ چیه؟
نَپرْستی دُوستْ، ته دیده‌یِ نَمْ چیه؟
مه بَمرْدهْ روزْ، داشتنِ ماتمْ چیه؟
امیر می‌گوید: چین و شکن آن طرّه‌ی طرّار برای چیست؟ / آن گنج است و دیگر آن مار اژدر دم برای چیست؟
آن کمنداندازان پیچ در پیچ برای چیست؟ / یاگویا شلاق در دست چابک‌سواران است؟!
غمی که گرد گیتی را انباشته، برای چیست؟ / شاه زنگبار زلف است، خط غم برای چیست؟
آهوبرّه از لاله رم می‌کند برای چیست؟ / مردمک چشم خونین است، غم چشم برای چیست؟
کاکل ژولیده‌ی چون مار سیاه و سپید برای چیست؟ / چشم را زیر زلف پنهان کردی، زلف خم در خم برای چیست؟ (زلف خم در میان زلفان، رم کردن سلسله برای چیست؟ / گُل‌برگ چهره را بردباری ژاله (خوی) برای چیست؟
زنجیر (سلسله‌ی) زلف شنیده بودم، امّا خم آن برای چیست؟ / با من مهربان بودی، اکنون کاستی برای چیست؟
ای دوست! نمی‌پرسی نم (اشک) دیده‌ی تو برای چیست؟ / در روز مرگ من، سوگ‌واری برای چیست؟
آن طرّه‌ی طرّار خم اندر خم چیست؟
آن گنج و دگر مار چو اژدر دم چیست؟
آن تیر کمندافکن چم در خم چیست؟
یا دریَدِ راکبان چابک قمچیست؟
برگشته در اطراف جهان این غم، چیست؟
زلف است شه زنگی و خط غم چیست؟
آهوبچه از لاله نماید رم چیست؟
خون مردم دیده را، به دیده غم چیست؟
ژولیدگی کاکل چون ارقم چیست؟
دیده به بغل خفی، به زلفت خم چیست؟
هان سلسله را میان زلفت رم چیست؟
بر برگ گلت، حوصله‌ی این نم چیست؟
من سلسله‌مو شنیدم امّا خم چیست؟
با من شفقت داشتی، اینک کم چیست؟
پرسش نکنی دوست! به چشمت نم چیست؟
اندر پس مردنم، عزا، ماتم چیست؟
«م.م. روجا»
***
اونوخت که خدا بساته،ای بساط ته
گِل هَشْت بهشتْ ره اُورده اُوی حیٰات ته
فرشته به عَرْش کنّهْ همینْ دعاته:
یاربْ! نَرْسهْ مَسْته چشْ‌ره خطاته
ته ذَرّه خوبی اگرْبه عالمْ پاته
نَویّمهْ به عالمْ بُو یکی همتا ته
زُلَیْخا و یوسفْ بنده و آقاته
منْ کیمهْ که شه جانْ ره کنمْ فدا ته
چی خارْببه روزْ که گشت کردمهْ هَمپاته
نثارْ کردمهْ زلفْ ره پچاپچاته
بُورْدمهْ دَ چینمْ نَرد وُ شَطرنجْ براته
هلاگنی هچینْ که تنه شاهْ ماته
همیشه گتی بُومّه دَردِ دوٰاته
جانْ دارْمهْ یکی، شَمّهْ ورهْ به پاته
امیرْ بَوّهْ پابَندِ دَرْدُ و دواته
ای کجْ‌نظرْ، مه ذیله بَسُوته واته
در آن هنگام که خدا بساط هستی تو را می‌گسترد / از هشت بهشت گل آورد برای آب زندگانی تو
فرشته در آسمان برین برای تو این دعا را می‌کند: / خدایا به چشمان خمارین تو خطا و سهوی نرسد
اگر ذرّه‌ای از خوبی و زیبایی تو را به جهان بپاشند / در جهان کسی را همتای تو نمی‌بینم
زلیخا و یوسف نوکرند و تو آقایی / من چه کسی هستم که جانم را فدای تو نکنم؟
چه روز خوشی بود که همپای تو می‌گشتم / و گل پامچال را به زلف تو می‌افشاندم (نثار می‌کردم)
رفتم که مهره‌های نرد و شترنگ برای تو بچینم / اکنون می‌گویی برچین (جمع کن) که شاه تو مات است
همواره می‌گفتی داروی درد تو می‌شوم / و جانی که دارم آن‌رابه‌زیر پای تو می‌افکنم
امیر پای‌بند درد و دوای تو بود (شود) /ای کژبین، سینه‌ی (دل) من برای [بی‌مهری] تو سوخته است
***
دِ دیمْ خور و مُونگِ سُونْ که سُو هداته
زلفْ نافه‌ی مشکْ خَطّ بَکشی خطاته
منْ مَجمّهْ ته وا، تَنْ بکاستهْ واته
هزارْعاشقِ جانْ بو زلفِ فداته
ای مونگ و خورْ، مه دل بَسوته براتهْ
به ته لُویِ زمزمْ اُو دْنهْ جٰانْ حیاتهْ
تنها نا همین منْ کمّه جانْ فداته
صَدْ عاشقْ خُوشهْ جان دشنْدینهْ پاته
دی جنگْ کرده دوستْ، اَمْروزْ مره نواته
یا رَبْ! که به گیتیٰ غم و دَرْدْ نواتهْ
یکْ لو شکرْ دارْنی و یکْ لُو نواتهْ
منْ بلبلْ صفتْ نالمّه، هزارْ نوا، ته
مشکینهْ زلفْ ره، دوستْ به گِلْ سَرْ پاته
یا زنگینهْ، اُونْ گله باغْ ره بَرْ باتهْ
بَئیمهْ به ظاهرْ منْ به شهرْ رسواته
یارب! دَرْدْ نَوینمْ منْ سَرْ تا به‌پاته
دو گونه‌ی تو مانند خورشید و ماه درخشیدند / زلف تو بر نافه‌ی مشک ختا، خط خطا کشیده است
من برای تو می‌گذرانم (حرکت می‌کنم) و تنم برایت کاسته است / جان هزاران عاشق فدای زلف تو باد!
ای ماهوش خورشید سان، دلم برای تو سوخت / آب لب زمزم تو به جان حیات می‌بخشد
تنها نه همین من هستم که جان را فدای تو می‌کنم / بله ده‌ها عاشق جان خود را به زیر پای تو ریخته‌اند
دوستم دیروز با من سر جنگ داشت و امروز نوازشم می‌کند / یارب! که به گیتی غم و درد بر تو مباد [ای دوست]
به یک لب شکر و به لب دیگر نبات داری / من بلبل‌آسا به هزار نوا برای تو می‌نالم (زاری می‌کنم)
دوست، زلف مشکین را بر سر گُلِ چهره افشاند / یا زنگی است که آن باغ گل را ربوده است
من ظاهراً در شهر رسوای تو شدم / خدایا، به سر تا پای تو درد نبینم
***
دوستْ مرهْ هداشه کَمنْ جه دْمُویی
گته شه گردنْ، طوق هَکنْ تار کَهُویی
هر کَلبْ که تنه شَهرْ برسیه بویی
خَلیطهْ دْکنْتا نَهلّی که شویی
زنجیرْ پرْ گرهْ دیمهْ مشکینهْ مُویی
شَمس و قَمرْ ته مُورهْ ستایش گویی
ته خجیرهْ چیررهْ هر کَسْ خواهشْ بُویی
آتشْ دْکفهْ اُونْ دلْ ره، خامشْ نویی
تا مه رشته‌ی جانْ به کشاکَشْ بویی
عشقِ تَشْ منه دلْ ره وشاوش بُویی
منه تمنّا به ته دْتا خشْ بُویی
ته سرْ مرهْ «نا» نَوْ، «اری»، بو، خشْ بویی
گتی که هَمتا یابمْ ته ماه نویی
اونْ یُوسفهْ چیره گننهْ، این شَهرْ تویی
صد سالْ کَسْ تنهْ وصف و ثناره گویی
راستْ ننهْ تَعریفْ که بَکنهْ یک مویی
دوستم دو تار مو از کمند گیسویش به من داد / می‌گفت این تار کبود را طوق گردن خود کن
هر سگ که به شهر تو رسیده باشد، / (توبره) در گردنش کن تا نگذاری که برود
سلسله‌ی موی مشکین تو را پر گره دیدم / خورشید و ماه، ستایش‌گوی موی تو هستند
هر کس که خواهان چهره‌ی زیبای تو باشد / آتش به آن دلش افتد و خاموش نشود
تا هنگامی که رشته‌ی جان من برای وصال در کشاکش باشد / آتش عشق در دل من زبانه می‌کشد (خواهد کشید)
خواهش من از تو دو بوسه است / به سرت سوگند به من «نه» مگو، «آری» بگو که خوشایند است
می‌گفتم‌ای ماه نو! برای تو همتایی بیابم / [تنها] آن یوسف چهره‌ای که می‌گویند، در این شهر تو هستی
اگر به‌مدت صد سال کسی وصف و ثنای تو را بگوید / آن تعریف کردن برابر یک تار موی تو، راست نمی‌نماید
***
عَجایبْ نیِهْ مشکْ ره خطا کَسْ گویی
ته دیم و ته زلفْ که اُونْ روزه، این شویی
صد جا گلهْ باغْدیمه وَنُوشهْ بویی
هرگزْ کَسْ نَدیِهْ، سُنبُلْ آتش رویی
صد داغْ به منه دلْ دره ته ابرویی
عجبْ داغهْ این داغْ که به دلْ مه رویی
گلدستهْ ره دیمه به کنار رویی
سَرْوازمّه ته عشقْ هرچی بویی، بویی
کی دیهْ وَرْف سَرْ گُلهْ آتشْ بویی؟
وَشهْ آتش وُ ورف دَوُوئه، نَشُویی؟
اونْ خطّ نیِهْ چیره‌ره ته ماه نویی
حَیْرُونمهْ که رَیْحُونْ به خَطّ چُونْ بَرویی
از ضَعْفْ چی بَوّمْ فلکِ روسیویی
مصاحبْ ره دور کرده مه روز و شویی
یارْ که مَرْدمِ حرفْ، مهربُونْ نَوویی،
وی چه دُونّهْ مه سُوته دلْ ره چی رویی؟
جای شگفتی نیست که کسی مشک را به خطاگوید / روی تو و زلف تو را، که آن روز است و این شب است
صد جای گُل‌زار را دیدم که بوی بنفشه می‌آمد / هرگز کسی ندیده است که روی آتش سنبل بروید
صد داغ به دل من از ابروی توست / داغ شگفت‌انگیزی است این داغ که در دل من می‌روید
دسته‌ی گل را در کنار رودخانه‌ای دیدم / [گفتم]: سرم را برای عشق تو می‌بازم، هر چه می‌شود بشود (هر چه بادا باد!)
چه کسی می‌گفت (می‌دید) روی برف، گلوله (توده)ی آتشین باشد / آتش زبانه بکشد و برف بماند و آب نشود؟
آن خط روی تو، نمایان نیست‌ای ماه نو! / درشگفتم که ریحان بر روی خط چهره چگونه می‌روید!
از ناتوانی به روزگار روسیاه چه بگویم / که هم‌نشین روز و شبم را از من دور کرد
یارم که به سخن مردم با من مهربان نمی‌شود / او چه می‌داند که بر دل سوخته‌ی من چه می‌گذرد (چه می‌رود)
***
ونهْ باخسمْ کَشْ ته خجیرهْ خویی
ونهْ بئیرمْ دَسْت ته خاره ججویی
مه تن تنه بو کنّه، ته ماه نویی
تَرْسمْ تنْ بَشُورمْ، تنه بو بَشویی
اُونطوریْ که گوکّی انتظارِ گویی،
اُونطوری که ماهی انتظار اُویی،
اُونطورْ که پَروُونه انتظارِ سویی،
مه دلْ شو و روزْ فکر و خیالِ تویی
گرهْ دَکتهْ مه کار و مه گلویی
گرهْ به ابرو دیمه، عَرقْ گُلویی
کی داشته گلو دیم و کی داشته بویی؟
مره خور و خو تَلْ بَیّهْ روز و شویی
صَدفْ نَگْشا امروزْ عقیقهْ لویی
وینگارْ تُومْ بئوته، نَنهْ اُونکار بُویی
نگذشتهْ سخنْ بئوتمهْ موبه‌مویی
نَدُوّمه دلِ دوستْ جوابْ چی بَوُویی!؟
باید در آغوش تو نیکو خوبی بخوابم / باید پستان نیک تو را به دست بگیرم
تن من بوی تن تو را دارد،ای ماه نو / می‌ترسم آن را بشویم بوی تو زایل شود
آن‌گونه که گوساله در انتظار گاو مادر است، / آن‌گونه که ماهی چشم به راه آب است،
آن‌گونه که پروانه چشم به راه نور است، / دل من شب و روز در اندیشه و گمان توست
گره به کار و گلاب من افتاد / گره را در ابرو دیدم و عرق را به گلاب
چه کسی چهره‌ی گلاب‌اندود، و چه کسی بدن معطر داشت؟ / روز و شب، خوراک و خواب بر من تلخ شد
دهان صدفین، امروز عقیق لب را نگشود / و انگار گفت: تمام شد و نباید دیگر آن کار برپا باشد
نگذاشت سخنم را مو به مو بیان کنم / نمی‌دانم پاسخ از دل دوست چگونه باشد!؟
***
کسی گته منْ شه یارِ وَرْ نمیرویی
دْ گوشْ غُولْ بَوّهْ تتا نشنوسّهْ نَوُویی
دْ چشْ کورْ بَوّهْ، دْ دیمْ بَوّهْ سیویی،
ونهْ مُونسْ، برمه بَوّهْ هویی هویی
کَسْ وینه منه مشکْ و گُلو ره بویی
«بنده انتظارْمه ته عقیقه لُویی»
ویمارْمهْ، دَرمُونْرهْ تو دارْنی به لویی
چگونه ویمٰارْ دَرْدْ به طبیبْ نَوُویی
درْیُودلهْ دوستْ، ماهیمهْ ته درْیویی
خشکهْ کَتْمهْ بَرْممّهْ ته دَمْ اُویی
تنه قَدمِ گَردهْ، مه آبروُیی
هَمُونْ زِنّهْ ماهیمهْ، منْته درْبُویی
منْ قَصّهْ بشنُوسّمه درْیوی لویی:
منْ کشکوله‌وارْ، مه تَنْ بیّه سیویی
هر کَسْ بَمردهْ، بُورْدهْ، دنیا نمویی
صَبری بَکنْ شاید که ته کُومْ بَرُویی
چه کسی گفت که برای یار خودم (در کنار یارم) نمی‌میرم؟ / دو گوش او کر شود، تا نشنیده را نگوید
[آرزو می‌کنم] دو چشمش کور و دو گونه‌اش سیاه شود / و مونسش‌های های گریه شود
کسی باید به یار مشک و گلاب‌اندودم بگوید: / «بنده چشم به راه لب عقیق‌آسای تو هستم»
بیمارم، وسیله‌ی درمان مرا تو در لب خود داری / چگونه بیمار، درد خود را به پزشک گزارش نکند (نگوید)
دل تو‌ای دوست دریاست و من ماهی دریای تو هستم / به خشکی افتاده‌ام برای یک دم (آن) از آب آن می‌گریم
غبار پای تو آبروی من است / همان ماهی زنده‌ی دریای تو هستم
من در کنار دریا داستانی شنیده‌ام / که تنم مانند کشکولِ (دراویش) سیاه شده است
هر کس که مرد رفت و دیگر به دنیا برنگشت / شکیبایی کن، شاید که کام تو برآید
***
شادی گَرْ بوارهْ به افلاکِ گیتی،
آخرْ تَنْ بنِ خاک، دردناک گیتی
مه تَنْ کشتی آسا کَته چاکِ گیتی
غَمْ خرنهْ شو و روزْ، در کلاّکِ گیتی
مردمْ همه بوئنْ گلهْ ناکِ گیتی
مره گلهْ از مه بَختهْ، ناکِ گیتی
خلقون سیرْ کننْ همه به خاک گیتی
منه سر و جانْ: هسّنهْ غم‌ناک گیتی
دوستْ منه سَرْ ره دنهْ به خاک گیتی
تَنْ جهْ مهرِبُونی دارْنهْ خاک گیتی
فَلکْ گِل خالْ بَورْده خاک گیتی
دیگرْ در نَکنّهْ سَرْ ز خاکِ گیتی
دیده خون‌فشان و دل به گیتی غم‌ناک است / خوراک دل و جگرم به (از) گیتی خون است
بنفشه که از خاک گیتی سر بیرون می‌آورد / برای زیبایان گیتی غم‌ناک است
اگر از افلاک (آسمان‌ها) به گیتی شادی ببارد، / سرانجام تن به زیر خاک گیتی دردناک است
تن من مانند کشتی به خاک افتاده است / که شب و روز در امواج و تلاطم گیتی غم می‌خورد
مردم همه از گیتی گله‌مند می‌شوند / امّا گله‌ی من، از بخت من است، نه از گیتی
مردم همه در خاک گیتی سیر و گردش می‌کنند / ولی سر و جان من در گیتی غم‌ناک است
دوست سرم را به خاک گیتی می‌سپارد / ولی خاک گیتی با تن من مهرورزی می‌کند
فلک شاخه‌ی گل را به زیر خاک گیتی فروبرد / که دیگر سر از زیر خاک بیرون نمی‌آورد
***
اُونوختْ که هیچ‌کس مهر رهْ به دلْ نکاشتْ بی،
تنه دْ گل و یاسَمنْ بو نداشتْ بی،
اُونوختْ که تره مارْ دُوشْ هَئیتهْ داشتْ بی،
اُونوختْ غَم و اندوهْ، مه شوم و مه چاشتْ بی،
اُونوختْ اگر مجنونْ لیلی عشقْ داشتْ بی،
اسٰا امیرْ مهرِ گُوهرْ دلْ دکاشتْ بی،
فرهادْ گلنگْ ره دوشْ هنیا وداشتْ بی،
آخرْ داغِ شیرینْ، جانْ ره شهْ گذاشتْ بی،
هوای ابر نیسونْ صدفْ گماشتْ بی،
اونْ صدفْ که گُوهر داشتهْ، گوهرْ داشتْ بی،
مه دوستْ ده و چارِ قَمرْ چیره داشتْ بی
یادْ دارْنی تنه مارْمنه جا آراشتْ بی؟
یادْ دارْنی تنه سِرْ، مه جه کینه داشتْ بی؟
یادْ دارْنی تنه کاکو هچّی نداشتْ بی؟
امیر تره دوش گیتهْ، چطری داشتْ بی؟
آن‌گاه که مهر کسی را به دل نکاشته بودی، / و دوگل و یاسمن تو معطّر نشده بود.
آن‌گاه که مادر تو را به دوش می‌گرفت (می‌بست) و نگه‌داری می‌کرد، / در همان هنگام غم و اندوه تو شام و نهار من بود،
اگر آن‌گاه که مجنون عاشق لیلی شده بود، / اکنون امیر، مهر گوهر را به دل کاشته است،
[آن‌گاه‌که] فرهاد کلنگ را بر دوش گذاشت و نگه داشته بود / سرانجام از داغ شیرین، جان خود را بر سر آن گذاشت،
هوای ابر نیسان که صدف گمارده بود، / آن صدفی که دارای گوهر بود، در گوهر، وجود داشت،
دوست من چهره‌ای چون ماه چهارده شبه داشت / اما درخت ستم را بر سر من کاشت
یاد داری که مادرت چگونه به من ناسزا می‌گفت؟ / به یاد داری که برای تو با من کینه‌ورزی می‌کرد؟
به یاد داری که دایی تو چیزی نداشت؟ / امیر تو را به دوش خود چگونه نگاه می‌داشت؟
***
ای گلِ چَمنْ، تو مه وشکُوره تاجْ بی
ناشکفتهْ تو دَستِ کَسُون تاراجْ بی
گردنْ به سفیدی چه پیونِ عاج بی
سُونِ مُرغِ بَسْملْ، گلْ به خینْ اراجْ بی
شمسْ چیره‌ی دوسته، که شیرینْ مزاجْ بی
قمر طَلْعَتْ و مشکْ به گلاله تاجْ بی
زهره خاصیتْ بیه که دلْ تاراجْ بی
زُحلْ بَزهْ، سُونِ شَفَقْ، خینْ رواجْ بی
اونْدم که ونهْ سایه، خورشیدِ تاجْ بی،
دوستِ هَرْ وَرِ خَشْ عالمِ خراجْ بی
شمرِ ذوالْجوشنِ نَسْل که یکی حَجّاج بی،
بَکُوشتهْ دینْ دارونْ ره چه چی علاجْ بی؟
اُونْ گوهرِ مَکنونْ که از وی رواجْ بی
عاشقْ مردمونِ شَربِتِ مزاجْ بی
بَدنْ به سفیدی چه بلور و عاجْ بی
صَدْ حَیف و هزار حیف که تیرِ آماجْ بی
ای گل چمن! تو تاج شکوفه‌ی من بودی / [هنوز] ناشکفته، تاراجِ دست کسان بودی
گردن تو به سفیدی مانند عاج است / مانند مرغ کشته شده، گل رویت به خون آراسته و رنگین است
چهره‌ی دوست خورشیدآسا و شیرین‌مزاج است / ماه رخسارگان و کُلاله‌اش مشکین است
دوست، صفت ستاره‌ی زهره داشت که تاراج وی بود / خسوف گرفته بود، مانند شفق، خون در آن روان بود
آن‌گاه که سایه‌اش، تاج سر خورشید بود، بوسه‌ی هر سوی رخساره‌ی دوست، برابر باژ و خراج گیتی بود
شمر ذوالجوشن که حجّاج یکی از نسل‌هایش بود، / دین‌داران را کشت و چه چیزی چاره‌ی این‌کار بود؟
آن‌گوهر پنهان که از وی رواج داشت / شربت برای مزاج مردمان عاشق بود
بدنش مانند بلور و عاج پیل سپید بود / صد حیف و هزار حیف که آماج تیر بود
بازگشت به صفحه فهرست مطالب دیوان
پیوند به ویکی امیر WIKI AMIR